Bimenalia: Patrimonio

[Salvo honrosas excepciones, de lamentable se puede calificar la situación en que se encuentra el patrimonio rural del concejo.

Entre la desidia de las Administraciones y nuestra escasa concienciación —como en toda la región— vamos sustituyendo la arquitectura rural por la urbana, a veces rayando con lo suburbial y chabolista.

En una misma aldea podemos encontrar, en «perfecta armonía», un chalé de estilo francés, una casa de madera canadiense, una casa rural de llamativos colores y una casa prefabricada.

Los usos están cambiando, cada vez es más frecuente ver el hórreo convertido en garaje; la vieja bañera, en bebedero para el ganado; el antiguo somier, en portilla; los caminos reales, en pistas de hormigón; las varas de hierba, en rollos negros de plástico, etc. A continuación, un recorrido por el concejo en diferentes apartados: Lavaderos, Molinos, Casas, Hórreos y paneras].

LAVADEROS

[Este gran trabajo (texto y fotos) sobre los lavaderos del concejo es obra de Daniel Cueli Canto. Fue publicado en la revista "Asturies memoria encesa d'un país", nº 31. Lo iremos ampliando en sucesivas etapas a lo largo del año. Agradecemos al autor su importante aportación.]

LLAVADERU DE MELENDREROS

Esti ye l’últimu de los cuatro llavaderinos qu’hai nel pueblu de Melendreros, del que se desconoz si recibe dalgún nome concretu. Ta nel barriu que queda a la parte baxo la carretera. Ye l’únicu de los qu’esisten nel pueblu nel qu’apaez conseñada la so fecha de construcción: 1930. Fízolu Luis, conocíu albañil d’El Prou Río. Tien al pie una fonte, de la que recibe l’agua. Nun ta cubiertu y ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu. El pilón ye de tipu llateral y nun ta dividíu en compartimientos. L’estáu de conservación ye mui malu, de fechu la llavadera ta a ras de suelu por una elevación del mesmu prevocada cuando s’iguó’l camín p’acceder a una depuradora. Evidentemente, yá nun se llava nél. Testu y semeyes: Daniel Cueli Canto.

LLAVADERU DE CASAVIEYA

El de Casavieya ye ún de los cuatro llavaderinos qu’hai nel pueblu de Melendreros y accédese al mesmu al traviés del barriu que queda a la parte baxo la carretera. Tien al pie una fonte, que ye de la que recibe l’agua. Nun se sabe en qué añu se construyó, pero sí que, a diferencia de los otros trés qu’hai en Melendreros, nun lu fizo Luis, el d’El Prou’l Río, conocíu albañil de la zona muertu va yá munchos años. El llavaderu ye pequeñu, nun ta cubiertu y ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu. El pilón ye de tipu llateral y nun ta dividíu en compartimientos. L’estáu de conservación ye mui malu, tando completamente tapáu pola vexetación lo que fae casi imposible llegar a él. Evidentemente, nun se sigue usando. Testu y semeyes: Daniel Cueli Canto.

LLAVADERU FONTE D'EL ROBEDAL

Esti conxuntu formáu por fonte, bebederu y llavaderu foi destrozáu pol Ayuntamientu Bimenes nel añu 2000 nun intentu de remocicalu que camudó abondo lo qu’ellí había, según mos informó Carmen Arboleya, vecina de La Fontanina: el llavaderu qu’hai agora nun tien nada que ver col orixinal, que taba cubiertu, tenía un pilón dividíu en delles balses o compartimientos y, por supuesto, yera más grande. Anguañu, el llavaderu namás que ta formáu por un pequeñu pilón, de tipu llateral, con una llábana rayada enriba que fae de llavadera. Too ello ta fecho de lladriyu revocáu. Les dimensiones del llavaderu faen que nun pueda llavar nél más d’una persona a la vez. Recibe l’agua de la fonte, llamada d’El Robedal, tres pasar pol bebederu. Tien un aporte d’agua curiosu, anque les más de les vegaes ta puerco y nun hai prebes de que s’use. El conxuntu actual ta bien conserváu, pero constitúi un claru exemplu de lo que nun se debe facer nuna obra de remocique. Testu y semeyes: Daniel Cueli Canto.

LLAVADERU FUENTE DE LA BONERA

El llavaderu de La Fonte La Bonera allúgase n’El Valle, a la vera d’un camín que, saliendo del pueblu, empobínase haza la zona d’El Prou Río. Tien al pie una fonte, que ye de la que recibe l’agua y el nome. Foi construyíu nel añu 1948 y, pola traza, casi con toa seguridá por Luis, el d’El Prou Río, ya que según cuenta un vecín “yera l’únicu albañil que daquella había per equí”. El llavaderu nin tien nin tuvo nunca cubierta y ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu. El pilón ye de tipu llateral y ta dividíu, polo menos, en cuatro compartimientos (la vexetación que lu tapa torga que se pueda ver nidiamente). L’estáu de conservación ye mui malu: yá nun-y llega l’agua de la fonte, el pilón ta mui puercu y el conxuntu en sí ta tomáu polos artos. Nun se sigue usando. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU LA MOSQUITA (MELENDREROS)

El llavaderu de La Mosquita ye otru de los cuatro llavaderinos qu’hai en Melendreros. Según se llega al pueblu, queda ente les primeres cases que tan a la mano riba la carretera. Tien al pie una fonte, que ye de la que recibía l’agua tres pasar per un pequeñu bebederu. Foi construyíu nos años 30 del sieglu pasáu por un tal Luis, d’El Prou Río, según cuenta un vecín. El llavaderu nun ta cubiertu y ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu, nun siendo la llavadera, formada por grandes llábanes de piedra. El pilón ye de tipu llateral y nun ta dividíu en compartimientos. L’estáu de conservación de lo que ye la construcción en sí nun ye malu, pero nun-y llega l’agua la fonte, ente otres coses pola falta de llimpieza del conxuntu, que ye normal ver tomáu pola yerba y los escayos. Nun hai constancia de que se siga usando. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU FONTE LA PIPA (MELENDREROS)

Esti ye ún de los cuatro llavaderinos qu’hai en Melendreros. Ta allugáu a la salida’l pueblu en direición a Fayacaba, al pie de La Fonte La Pipa, de la que recibe l’agua. Foi construyíu nos años 30 del sieglu pasáu por un tal Luis, vecín d’El Prou Río. Ta descubiertu, ello ye, nun cunta con un teyáu qu’abellugue’l pilón, tando’l mesmu albentestate. Ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu. El pilón ye de tipu llateral y nun ta dividíu en compartimientos. El so estáu de conservación ye regular: tien un bon abastecimientu d’agua, incluso nel branu, pero échase-y en falta una bona llimpieza, tando esterior como del sable acumuláu nel pilón. Amás, el revoque de la llavadera ta llevantáu en delles zones. Nun hai constancia de que se siga

usando. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU LA FONTE'L PINGU (COSTESPINES)

El llavaderu de Costespines ta na parte más alta del pueblu y foi construyíu nel añu 1954. Tien al pie La Fonte’l Pingu, de la que garra’l nome y l’agua que lu abastez. Ta zarráu hasta la cubierta namás que per un llateral, presentándose nos otros trés les cincu columnes que sofiten el teyáu. Fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu, nun siendo la única paré que tien, que ye de piedra, lo mesmo que la llavadera, formada por cuatro grandes llábanes d’esti material. Tien cubierta a una agua, de teya, que se sofita sobre una cadarma de madera. El pilón ye de tipu llateral, con una sola balsa. Magar que foi remocicáu sobre l’añu 2001, según informó un vecín, yá naide lu usa. El so estáu de conservación ye bonu, namás que requier una llimpieza de continuo, anque l’aporte d’agua al pilón ye escasu. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU FONTE LA PALANCA (SUARES)

Esti llavaderu ta allugáu na parte alta del pueblu de Suares, al pie de La Fonte La Palanca, que ye la que lu suministra d’agua. Esta fonte ye perconocía pola calidá del so agua y muncha xente tovía la garra ellí pal so consumu. Desconozse l’añu de construcción del llavaderu, que ta fechu enteru de lladriyu revocáu de cementu. El pilón ta albentestate, ello ye, nun cuenta con una cubierta que lu abellugue. El pilón ye de tipu llateral y ta dividíu en dos balses o compartimientos; la más cercana a la entrada l’agua empobinábase a llavar la ropa menos puerco. El so estáu de conservación ye malu: l’agua yá nun llega al pilón, que ta bastante puercu, y la llavadera ta rota por dalgunes zones del so borde de riba y tomada pol mofu. Yá naide llava la ropa nesti llavaderu. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU VIEYU (TABALLES)

En Tabayes, amás del de La Fonte Riba, hai otru llavaderu. Ta tamién na parte alta del pueblu, a la vera’l camín que va pa El Bocellal. Pasa totalmente desapercibíu, paez más bien un bebederu (y de fechu esi ye l’usu que tien), y ye que’l pilón sobresal mui poco per enriba’l suelu. Ello débese a que’l nivel del suelu foi subiendo tres los sucesivos arreglos del camín, pero antiguamente podía llavase de pie nel llavaderu. Garra l’agua d’una riega. Nun se sabe en qué añu se construyó, pero sí que ye más vieyu que’l de La Fonte Riba y que tien, polo menos, setenta años (según testimoniu d’una vecina). Ta descubiertu, ello ye, nun cunta con un teyáu qu’abellugue’l pilón, tando’l mesmu albentestate. Ta fechu de piedra y lladriyu, too ello revocao de cementu, incluso la llavadera. El pilón ye de tipu llateral y ta dividíu en dos balses, la más cercana a la entrada l’agua empobinábase a la ropa más llimpio y la otra a lo más puerco. El so estáu de conservación ye bonu y tien un bon abastecimientu d’agua, pero la falta de llimpieza del pilón, el fechu de nun poder llavar de pie como antañu y la esistencia del otru llavaderu son les causes poles que yá naide llava la ropa nel llavaderu vieyu de Tabayes. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

LLAVADERU LA FONTE RIBA (TABALLES)

El llavaderu de La Fonte Riba ta allugáu nel pueblu de Tabayes. Garra l’agua de la fonte que-y da’l nome, que tien al pie. La fonte construyóse en 1929 y el llavaderu en 1953. El conxuntu foi remocicáu pol Conceyu Bimenes nel añu 2000. El llavaderu tien un pilón de tipu llateral, con una sola balsa. Ta zarráu hasta la cubierta per trés llaterales y pol frente con muriu baxu. Tou él ta fechu de lladriyu revocáu de cementu, a nun ser la llavadera, que se conserva la orixinal formada por llábanes de piedra. Tien cubierta a una agua, de teya y sofitada nun armazón de “vigueta” y “bovedilla”, anque orixinalmente yera de madera. El so estáu de conservación ye bonu, magar que nel so remocique abusóse enforma del cementu y nun se volvió a poner de madera la cadarma que sofita’l teyáu, y tien un bon abastecimientu d’agua, incluso nel branu, lo que permite seguir usándolu por dalguna vecina que tovía s’avera hasta él a llavar daqué. Testu y semeyes: Daniel Cueli.

MOLINOS